PFAS (perfloroalkil ve polifloroalkil maddeler), 1940’lardan bu yana yapışmaz tencere, kozmetik ürünleri, diş ipi ve su geçirmez giysiler gibi birçok günlük üründe kullanılıyor.
Bu kimyasalların en büyük özelliği, olağanüstü dayanıklı bağ yapıları nedeniyle doğada çözünmelerinin binlerce yıl sürmesi. Bu da onların çevrede ve insan vücudunda birikmesine yol açıyor. Şu ana kadar üretilmiş yaklaşık 15 bin PFAS türü bulunuyor ve ABD nüfusunun yüzde 98’inin kanında bu maddelere rastlanıyor.
PFAS TÜRLERİ YASAKLANDI
Giderek artan sağlık kaygıları nedeniyle bazı PFAS türleri yasaklandı. Bu maddeler bağışıklık sistemi hastalıklarından gelişim bozukluklarına, doğurganlık azalmasından kansere kadar birçok sağlık sorunuyla ilişkilendiriliyor.
Avustralya’daki Adelaide Üniversitesi’nden malzeme bilimci Cameron Shearer liderliğindeki araştırma ekibi, PFAS’ı parçalayarak zararsız bileşenlere dönüştüren bir yöntem geliştirdi. Araştırma sonuçlar Small dergisinde yayımlandı.
Shearer, bu gelişmenin toplumlar ve ekosistemler için daha güvenli bir gelecek adına önemli bir adım olduğunu vurguladı.
PFAS molekülleri genellikle oksijen moleküllerinden oluşan bir baş kısımla, karbon ve flor atomlarından oluşan bir kuyruk kısmına sahiptir. Bu güçlü karbon-flor bağları, geleneksel yöntemlerle parçalanmalarını neredeyse imkânsız hale getiriyor.
YÜZDE 99’U PARÇALANDI
Yeni çalışmada, araştırmacılar kadmiyum indiyum sülfür (CdIn₂S₄) adı verilen fotokatalitik bir malzeme kullandı. Bu malzeme, görünür ışığa maruz kaldığında serbest radikaller (reaktif oksijen türleri) üretiyor. Bu radikaller PFAS’ın yapısındaki flor atomlarını hedef alarak kimyasal bağları parçalıyor.
Deneyde yaygın bir PFAS türü olan perflorooktan sülfonat (PFOS) ile bu malzeme birleştirildi. Optimum koşullar altında PFOS moleküllerinin yaklaşık yüzde 99’u tamamen parçalandı. Ortaya çıkan yan ürünler arasında diş macunlarında ve gübre katkı maddelerinde kullanılabilecek bileşenler bulunuyor.
Shearer, geliştirdikleri malzemelerin gelecekte PFAS arıtma zincirlerinde kullanılabileceğini, bu sistemlerin önce PFAS’ı sudan yakalayıp yoğunlaştıracağını, ardından ışıkla etkinleştirilen malzemelerle bu zararlı molekülleri parçalayacağını ifade etti.
